uit: baal - das lied vom ertrunkenen mädchen

Van het verdronken Meisje

Toen zij verdronken was en naar het dal zwom

van de beken tot in de grotere stromen

leek het opaal van de wereld zeer wonderbaar

alsof het lijk moest intomen.

Wieren en algen woekerden over haar heen

zodat zij langzaam veel zwaarder werd

koel zwommen de vissen tegen haar been

planten en dieren bezwaarden nog hier haar laatste vaart.

En de hemel werd 's avonds zo donker als rook

en hield 's nachts met de sterren het licht in evenwicht.

Maar vroeg werd het klaar, zodat er ook

voor haar een morgen en een avond was.

Toen haar bleke lijf in het water vergaan was

gebeurde het (zonder haast) dat God haar gaandeweg vergat

eerst haar gezicht, dan de handen en pas op het laatste haar haar.

Daarna werd ze aas in stromen vol aas.

vertaling Geert Istendael

muziek Kurt Weil

tekst Bertolt Brecht

bertolt brecht - baal

Having a Baal: Is Brecht’s debut a critique of hipster ethos before its time?

Why have there been so many productions of “Baal” this year [2010]? “So many” in this case means two, but that’s two more than anyone might expect of Brecht’s juvenile obscure drama, and it’s a question that’s been raised all year by various critics. “Baal” is Brecht’s first play, written in 1918, before he beame a Marxist, before epic theater and it’s full of the kind of unfocused passion and anger you’d expect of a young playwright. Its plot is difficult to follow, no matter how strong the production (and I thought both Chicago shows this year were fairly strong); there’s no real dramatic arc, just a number of violent and tragic episodes concerning antihero Baal and the lives he destroys in his all-consuming desires. The show’s misogyny is striking—women only exist to fall in love with and then be rejected or even murdered by Baal.

Baal is very much a young poet’s play about youthful bohemianism. Its production history is patchy and strange; Brecht rewrote it several times in the twenties for various productions, and each time it changed to match a different political agenda. The most famous production is perhaps David Bowie’s made-for-TV movie (he released songs from the play as an EP), and Baal has most often been made into a rock-star figure, with his own peculiar hard-living—sex, drugs, alcohol and, oddly, nature—and ballads about himself. However, both EP Theater and TUTA’s productions this season have turned Baal into a kind of contemporary hipster figure, and I think it’s this reinvention that might help to explain why this show seems to be speaking to theater companies at this moment.

After walking out of EP’s production this fall, I remarked flippantly that Baal was just a fucking hipster (to cite the most famous online source of hipster-mockery), then realized I thought it was true. As a character, Baal is the perfect spokesman for hipster ethos at its worst: rejecting bourgeois society merely to escape into self-destruction lazily disguised as art. Without getting into a debate about what hipster culture is (most definitions are designed to exclude the definer while keeping the category for use against others), there’s certainly a zeitgeist of apathetic bohemianism that’s getting attacked for the same qualities that theater is these days: self-absorption and narcissism, self-destruction, artificiality, apathy and, most of all, a sense of artistic, even ethical, betrayal as well as the overwhelming feeling that the entire scene should be “surrounded by quotation marks” (to quote Douglas Haddow’s famous Adbusters article on hipsters).

TUTA’s framing of their current production gives us a clue. The tagline for the show‚—“Is it better to stick to one’s beliefs or sell out?”—seems at odds at first with Baal’s obvious immorality (and is uncanny hipster rhetoric). It makes more sense taken with director Zeljko Djukic’s statement about the play: “In Near Eastern mythology, Baal is a god of rainfall and fertility. In The Weimar Germany, Baal was a subversive announcement of the approaching gallop of Nazism. For us today, he is a trickier figure. Like anything that has had social subversive appeal, the character of a drunken, nihilistic poet-musician has repeatedly been sterilized with the commercialism of popular culture: the Vietnam War protests and Jim Morrison; the civil rights movement and Bob Dylan. Most aesthetic monstrosities end up in safe hands. They sell. Perhaps theater can bring a glimpse of the original danger?”

What’s fascinating about this statement is that Baal could also stand in for theater itself: changing from ancient religious ritual to a pressing political art form, to a current strangely impotent version of bohemianism, coopted and commodified. If Djukic tries to bring back a sense of Baal’s original danger (and I’m not sure either TUTA or EP Theater’s productions do), it’s the very urgency of theater itself that’s at stake. Taken down by his own vices, Baal is actually the bearer of a fairly conservative moral message for such a young playwright—whatever Baal seems to be standing in for in this year’s productions, either the tendency of theater to hipsterize (if we can use it as a verb to signify a kind of cultural emptying-out and disarming through naval-gazing and apathy), or simply the danger of unchecked carnal desires, both companies seem to be lighting on a warning system for sham theater. And sham artistic lifestyles. (Monica Westin)

2010 bron

david bowie als baal

bron

loek zonneveld over baal van brecht

Baal schreef Brecht toen hij twintig was, in de zomer van 1918. Het was zijn eersteling, een reactie op Der Einsahme van Hanns Johst, een lofzang op het onbegrepen kunstenaarsgenie, geschreven door een auteur die vanaf 1933 een zeer foute rol zou spelen in het theater dat de nazi's voor ogen stond. Brecht portretteerde in Baal een jongen die vreet, zuipt, neukt en ondertussen stof voor dichtregels bij elkaar harkt tussen taxichauffeurs, barpianisten en hoeren. Brechts titelheld houdt van mannen en van vrouwen. Hij is een ongrijpbaar 'Tiermensch'. De schrijver is zijn hele leven bezig geweest om de tekst te bewerken, 'politiek correct' te maken. Het is hem nooit gelukt. Twee jaar voor zijn dood, in 1954, gaf Brecht toe dat de oerversie de beste was.

fragment uit persoonlijke observaties van Loek Zonneveld

bertolt brecht - baal

bertolt brecht - baal

Terwijl Brecht 's ochtends een hartaanval doorstaat - hij heeft de hele nacht als in een roes geschreven, en ook de dagen daarvoor, en hij wil verder werken - ('Ik wil scheppen! Wild, rood, vraatzuchtig.'), terwijl deze 'klomp, die ooit aan de hemel vetvlekken achterlaat' een hartaanval krijgt, naar voren valt en kreunt, snikt buiten zijn moeder om binnengelaten te worden. Ze komt binnen en huilt: 'O jij godslasteraar. Dat is het. En hoe heb je daar voor moeten boeten.' Een gemeentebode komt binnen met een brief: Baal is uit de gemeentedienst ontslagen. Baal komt moeizaam overeind: 'Moeder! Neem het me niet kwalijk!'

Wanneer Brechts moeder kort na de eerste bewerking van Baal in 1919 na een lang ziekbed ('al dertig jaar stervende') daadwerkelijk - eindelijk maar toch niet! - dood is, noteert de jonge Brecht: 'Mijn moeder is gestorven op 1 mei. De lente brak aan. Schaamteloos grijnsde de hemel.' Moeders dwingen niet alleen liefde af, maar zij verlaten iemand ook: 'De hemel verhoort de schreeuw van hen die verdrinken niet.' De planeet is net zo koud als dat moeder dood is: 'Ik ben overgeleverd aan de ster aarde, die in de koude ruimte ronddraait.'

In 1921 schrijft Brecht in zijn dagboek, met Nietszche in het achterhoofd: 'Bijna alle burgelijke instituten, bijna de gehele moraal, haast de hele christelijke legende baseren zich op de angst van de mens om alleen te zijn. Ze leiden hem af van zijn onuitsprekelijke verlatenheid op de planeet, zijn nietige betekenis en zijn nauwelijks waarneembare verankering.'

'Hierdoor, door deze verleiding tot gezelligheid ontstaat de slavernij van de mens.' Brechts Baal wil alles zijn, maar één ding niet: een slaaf. 'Ik ben geen rat.' Zijn aanklacht tegen de koude, zwarte wereld van de schepping en Brechts kritiek op de onrechtvaardige en koude mensenmaatschappij vindt duidelijk zijn oorsprong in deze 'onuitsprekelijke verlatenheid'. Zij komt voort uit de door angst gevoede strijd om de eigen individuele autonomie. Door deze angst nam Brecht, als bijna geen enkele andere schrijver, de strijd voor maatschappelijke autonomie zo serieus. […]

uit: bertolt brecht, baal, ro (2008) michael börgerding

david bowie - baal

openingsnummer van een E.P. (1982) met liederen geïnspireerd op Bertolt Brechts eersteling Baal (1918,1919,1926)

Whilst his mother's womb contained the growing Baal

Even then the sky was waiting quiet and pale

Naked, young, immensely marvellous

Like Baal loved it, when he came to us

That same sky remained with him in joy and care

Even when Baal slept peaceful and unaware

At night a lilac sky, a drunken Baal

Turning pious as the sky grows pale

So through hospital, cathedral, whiskey bar

Baal kept moving onwards and just let things go

When Baal's tired, boys, Baal cannot fall far

He will have his sky down there below

When the sinners congregate in shame together

Baal lay naked, revelling in their distress

Only sky, a sky that will go on forever

Formed a blanket for his nakedness

And that lusty girl, the world, who'll laughing yield

To the men who'll stand the pressure of her thighs

Sometimes gave him love-bites, such as can't be healed

Baal survived it, he just used his eyes

And when Baal saw lots of corpses scattered round

He felt twice the thrill, despite the lack of room

"Space enough" said Baal, "then I'll thicken the ground

Space enough within this woman's womb"

Any vice for Baal has got its useful side

It's the man who practices it, he can't abide

Vices have their point, once you see it as such

Stick to two for one will be too much

Slackness, softness are the sort of things to shun

Nothing could be harder than the quest for fun

Lots of strength is needed and experience too

Swollen bellies can embarrass you

Under gloomy stars and this poor veil of tears

Baal will graze a pasture till it disappears

Once it's been digested to the forest's teeth

Baal trod singing for a well earned sleep

Baal can spot the vultures in the stormy sky

As they wait up there to see if Baal will die

Sometimes Baal pretends he's dead, but vultures swoop

Baal in silence dines on vulture-soup

When the dark womb drags him down to its prize

What's the world still mean to Baal, he's overfed

So much sky is lurking still behind his eyes

He'll just have enough sky when he's dead

Once the Earth's dark womb engulfed the rotting Baal

Even then the sky was up there, quiet and pale

Naked, young, immensely marvellous

Like Baal loved it when he lived with us