piiten (heijermans) 't barre land

opname van Pitten (1918 Herman Heijermans) door 't Barre Land. Pitten was onderdeel van de collagevoorstelling April is the cruellest month. De opname is gemaakt op 14 mei 2006 in Theater Kikker te Utrecht.

tweede akteur Heb jij je rol ingekeken?

eerste aktrice Ingekeken, ja - verleden week.

tweede akteur Kan 'n goeie première worden!

tweede aktrice Als Ritman in z'n hok zit, sleept ie je door alles heen: laat maar lopen!

eerste akteur Heeft iemand mijn rol gevonden? Ik ben mijn rol kwijt … Wie heeft mijn rol?

eerste aktrice Ben jij je rol kwijt?

eerste akteur Ik zoek me gek!

tweede aktrice Man, je kan toch lekker pitten!

eerste akteur Wat is pitten, mevrouw?

tweede akteur Weet jij niet wat pitten is? … Waar kom jij vandaan?

eerste akteur Ik ben pas aan 't toneel: ik ken de vaktermen nog niet zo precies …

eerste aktrice Pitten, jongmens, is het 'vermoeden' hoe je rol wel zou kunnen wezen - het je in de droom voorstellen hoe je rol mogelijk is - en voor de rest drijven op de souffleur …

eerste akteur Pitten is je ideaal! …

tweede aktrice Als je zo diep zinkt dat je geen geluid meer op de planken kan geven, dan is de souffleur je reddingsgordel - die blaast je ieder woord in - die sleept je er door tot je bij de vijfentwintigste voorstelling 'n beetje vaste grond onder je voeten begint te krijgen …

eerste akteur Dus 'pitten' …?

tweede akteur Is toneelspelen! …

uit: pitten van herman heijermans

Wat betekent Ik ben niet slu…? Kent u het woord mukkelen? Is zeesleef een algemeen bekend scheldwoord? Drie vragen waar ik geen antwoord op heb.

Een vraag van M. Boumans: ,,Wetende dat u regelmatig taalkundige kwesties in uw rubriek op de achterpagina van de NRC behandelt en daarbij ook regelmatig de lezers bevraagt, zou ik u willen vragen of u mij kunt helpen bij een zeer duister stukje in een eenakter van Herman Heijermans, Pitten (te vinden in zijn Toneelwerken, deel 3, pagina 2201 e.v.) Een acteur wordt gevraagd zijn rol zonder tekst in de hand te spelen; hij reageert daarop met:

Derde akteur: Ik ben niet slu…

Regisseur: Wat is u?

Derde akteur: Ik ben langena niet sju…

Regisseur: Men zegt: su en niet sju…

Derde akteur: Ik heb altijd slu gehoord. Dat zeggen ze op het Leidseplein allemaal…Ik ben niet sju…

Wat betekent in vredesnaam su, sju of slu? Geen enkel woordenboek geeft uitsluitsel. Het stuk is door Heijermans in 1918 geschreven voor een zekere Pitman, die 25 jaar als souffleur aan Heijermans toneelverening verbonden was. Ik vermoed, dat su zoiets betekent als: zeker (Frans sure??), of niet senang, voel me niet helder, uitgeslapen…althans dat meen ik uit de tekst op te maken. eet u het fijne ervan? Of kunnen de (oudere) lezers van de krant uitsluitsel geven?”

Een vraag van een andere lezer: ,,Bent u bekend met het woord mukkelen? Het werd door mijn oma en moeder

vaak gebruikt als er z.g. draadjesvlees werd gebraden. In de woordenboeken die mij ter beschikking staan komt het woord niet voor. Overigens geeft het woord wel beter het geluid weer dan het veel meer gebruikte woord sudderen.”

Plus een vraag Anna Backer: ,,mijn moeder afkomstig uit Gorkum. Zij kon kwistig zijn met kritiek op haar medemens en zo heb ik haar menigmaal horen foeteren op iemand die zwaar christelijk was oftewel een fijne beschuit. Verder had zij nog een scheldwoord tot haar beschikking en dat was een ZEESLEEF. Zo iemand was altijd een vrouw en extreem sloom. Ik heb later nooit iemand dit woord horen gebruiken. Ik weet niet of ze het misschien zelf verzonnen heeft, maar ik vind het nog altijd een schitterend woord en ik zie het meteen of iemand een zeesleef is.”

Voor de duidelijkheid: ik ken de antwoorden niet. Zijn er lezers die meer weten? Uw reacties kunt u hieronder kwijt.

Ewoud Sanders

Bron

herman heijermans (1864-1924)

De Nederlandse schrijver Herman Heijermans (1864-1924) werd te Rotterdam geboren. Hij was van joodse komaf. Heijermans bezocht de hbs en vond daarna werk bij een bank in Rotterdam. Aan de poging om met een lompenhandel in zijn levensonderhoud te voorzien kwam na een faillissement een einde. Na een nieuwe poging met huishoudelijke artikelen werd hij journalist.

Journalist

Heijermans schreef onder meer toneelkritieken voor De Telegraaf. Rond 1891 sloot hij zich aan bij het socialistische SDAP. Heijermans verhuisde naar Wijk aan Zee en werd journalist bij het Algemeen Handelsblad. Hij woonde samen met de gescheiden variété-artieste Marie Sophie Peers. Later trouwde hij met haar.

Geëngageerde realistische toneelstukken en romans

Herman Heijermans debuteerde in 1892 met "Trinette". Hij werd bekend door zijn sociaal geëngageerde realistische toneelstukken en romans. In 1893 kwam zijn eerste toneelwerk uit, dat veel kritiek kreeg. Maar hij speelde een belangrijke rol in de toneelwereld. Heijermans wordt beschouwd als een groot vernieuwer van het Europese toneel. Zijn stukken werden in veel landen opgevoerd, zelfs in Japan en Rusland.

Zijn bekendste toneelwerk is "Op Hoop van Zegen" (1900). Het stuk speelt zich af in het vissersmilieu en werd drie keer verfilmd.

Toneelvereniging

Hij was de oprichter van het socialistische tijdschrift De Jonge Gids en was vijf jaar redacteur van deze uitgave. Van 1907 tot 1912 werkte hij in Berlijn als journalist. Terug in Nederland richtte Herman Heijermans de NV Toneelvereniging op. Na de scheiding met Marie Sophie Peers huwde hij in 1918 met de actrice Annie Jurgens.

Veel pseudoniemen

Heijermans gebruikte vele pseudoniemen. De roman "Kamertjeszonde" (1899), waarin de vrije liefde centraal staat, verscheen onder het pseudoniem Koos Habbema. Voor De Telegraaf en later het Algemeen Handelsblad schreef hij honderden amusante schetsen onder de naam Samuel Falkland.

Belangrijke werken van Herman Heijermans

Andere belangrijke boeken van Herman Heijermans zijn: "Ghetto" (1899); "Schakels" (1903), "Diamantenstad" (1904), "De meid" (1905), "De opgaande zon" (1908), "Eva Bonheur' (1917), "De wijze kater" (1919) en "Droomkoninkje" (1924).

meer informatie Herman Heijermans (dbnl)

tekening Herman Heijermans door J.H. Toorop (1914).

pitten

pitten = op de souffleur spelen